قلعه اردشیر کرمان، یادگاری ارزشمند از دوران ساسانیان و یکی از جاهای دیدنی کرمان، بر فراز تپهای در جنوب شرقی شهر کرمان قرار گرفته است. این قلعه که به دستور اردشیر بابکان ساخته شده، با دیوارهای خشتی ضخیم و معماری منحصربهفرد خود، نشاندهنده اهمیت نظامی و دفاعی آن در زمان ساخت است. قرارگیری قلعه بر بلندای کوه، علاوه بر تأمین امنیت، چشماندازی زیبا از شهر کرمان را به نمایش میگذارد. امروزه، این بنای تاریخی بهعنوان یکی از جاذبههای گردشگری کرمان، مورد توجه علاقهمندان به تاریخ و فرهنگ ایران قرار دارد.
معماری قلعه دختر و قلعه اردشیر بابکان کرمان
قلعه اردشیر کرمان، یکی از برجستهترین آثار تاریخی دوره ساسانیان، بر فراز تپهای در جنوب شرقی شهر کرمان قرار دارد. این قلعه با معماری منحصربهفرد خود، نمایانگر هنر و دانش مهندسی آن دوران است. مصالح اصلی بهکاررفته در ساخت قلعه، خشت خام با ابعادی بزرگتر از خشتهای معمولی است که به دیوارهای آن استحکام و ضخامت قابلتوجهی بخشیده است؛ بهطوریکه قطر دیوارها در پایه به حدود شش متر میرسد.
ساختمانهای قلعه به دو بخش اصلی تقسیم میشوند: بخشی که بر روی تپه جنوبی قرار دارد و به «قلعه کوه» معروف است، و بخشی دیگر که شامل آتشکده ایزدبانو آناهیتا یا «قلعه دختر» میشود. ارتفاع قلعه اردشیر حدود ۱۵۰ متر بالاتر از سطح شهر کرمان است که این موقعیت استراتژیک، دید وسیعی به اطراف فراهم میکند. درون قلعه، کاشیهایی با تصاویر بزمی کشف شدهاند که نشاندهنده استفاده از این فضا برای مراسم و جشنها، علاوه بر کارکرد نظامی آن است. در بخش جنوبی قلعه، صخرهای بلند با ۱۳۴ پله تراشیدهشده وجود دارد که بهعنوان نقارهخانه مورد استفاده قرار میگرفته است. این ویژگیها، قلعه اردشیر را به یکی از مهمترین جاذبههای گردشگری کرمان تبدیل کرده است.
قلعه اردشیر کرمان اکنون در چه وضعیتی به سر میبرد؟
موقعیت قلعه اردشیر کرمان که در بلندای یک قله قرار دارد، از نظر ساختاری شباهت زیادی به قلعه فلکالافلاک در استان لرستان دارد. با این حال، تاکنون هیچ کاوش جدی و تحقیقات گسترده باستانشناسی در این منطقه انجام نشده است. یکی از مسائل قابلتوجه و ناراحتکننده در بازدید از قلعه اردشیر، نبود حفاظ و مرز مشخص برای حفاظت از این اثر تاریخی است. نصب دکلهای مخابراتی در بلندترین نقاط قلعه و حفر پایههای این دکلها در سالهای گذشته به بافت اصلی بنا آسیب رسانده است. ایجاد یک حریم ایمن میتواند نقش مهمی در جلوگیری از این آسیبها ایفا کند.
قلعه اردشیر از مرکز شهر فاصله دارد، اما در نزدیکی آن خانههای متعددی ساخته شدهاند. برخی از سازههای تاریخی بازمانده نیز در محدوده این قلعه قرار گرفتهاند. خوشبختانه موقعیت جغرافیایی و فاصله قلعه از شهر تا حد زیادی از تأثیر منفی ساختوسازهای مدرن شهری جلوگیری کرده است. اگرچه هر دو قلعه اردشیر و قلعه دختر به دلیل فرسایش و شرایط محیطی آسیبهای زیادی دیدهاند، مسئولیت اصلی حفاظت و مرمت این آثار تاریخی بر عهده میراث فرهنگی کرمان است.
طبق گزارشهای میراث فرهنگی، در سالهای اخیر فضای اطراف قلعه به فضای سبز تبدیل شده و در سال ۱۳۹۵ برنامه مرمت قلعه آغاز شد. طی عملیات مرمت و حفاظت که از سال ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ انجام شد، آثار تاریخی ارزشمندی همچون قطعات سفال، کاشیهای زرینفام و معرق، گچبری، و خشتهای معماری کشف شد. از جمله این یافتهها میتوان به سفالهایی با قدمت احتمالی اشکانی و ساسانی و همچنین طیف وسیعی از سفالهای اسلامی از قرون مختلف اشاره کرد. نخستین نمونههای کاشیهای زرینفام شناساییشده در کرمان نیز در این کاوشها کشف شدهاند.
آدرس قلعه اردشیر کرمان
قلعه اردشیر در محله شاهزاده محمد کرمان و در خیابان قایم واقع شده است.
لوکیشن قلعه دختر و قلعه اردشیر بابکان کرمان
