در دل کویرهای سوزان سیرجان، یخدان‌های دوقلو همچون نگین‌هایی درخشان، روایتگر نبوغ و خلاقیت نیاکان ما در مقابله با گرمای طاقت‌فرسای تابستان هستند. این سازه‌های باشکوه که در سال ۱۲۷۵ هجری شمسی به دست خیرین ساخته شدند، با ارتفاع ۱۱ متری خود، نمادی از هنر معماری دوره قاجار به‌شمار می‌آیند. یخدان‌های دوقلوی سیرجان که به نام‌های یخدان‌های حاج رشید و امامزاده احمد نیز شناخته می‌شوند، در گذشته بستر و مکانی تعبیه شده برای ذخیره یخ‌های زمستانی بودند تا مردم در فصل‌های گرم از خنکای آن بهره‌مند شوند. امروزه، این بناهای تاریخی به‌عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری استان کرمان و جاهای دیدنی سیرجان ، گردشگران بسیاری را به‌سوی خود فرا می‌خوانند تا از نزدیک شاهد شاهکار مهندسی و معماری ایرانی باشند.
تاریخچه یخدان های دوقلو سیرجان
در سرزمین کرمان، جایی که تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌های سرد و خشک حاکم است، مردم با چالشی جدی در تأمین آب خنک و یخ در فصول گرم مواجه بودند. برای مقابله با این مشکل، در سال ۱۲۷۵ هجری شمسی، افراد خیراندیش سیرجان اقدام به ساخت یخدان‌های دوقلو کردند تا یخ مصرفی مردم را تأمین کنند.
این یخدان‌ها با بهره‌گیری از شرایط اقلیمی منطقه، یخ‌های تولید شده در زمستان را ذخیره می‌کردند تا در تابستان‌های گرم، مردم بتوانند از خنکای آن بهره‌مند شوند. این ابتکار هوشمندانه، نشان‌دهنده خلاقیت معماران ایرانی در استفاده بهینه از منابع طبیعی و سازگاری با محیط زیست است.
معماری یخدان دوقلو سیرجان
یخدان‌های دوقلوی سیرجان، ساخته‌شده در سال ۱۲۷۵ هجری شمسی، نمونه‌ای برجسته از معماری سنتی ایران در مقابله با شرایط آب‌وهوایی گرم و خشک منطقه هستند. این یخدان‌ها شامل دو مخزن یخ با گنبدهای مخروطی‌شکل خشتی به ارتفاع حدود ۱۱ متر هستند که با دیواری طویل و مرتفع به طول تقریبی ۱۰۰ متر در جبهه شرقی، به‌صورت منحنی و با عرض حدود ۲٫۵ متر در سطح و ارتفاع ۱۰٫۵ متر در رأس، به هم متصل شده‌اند.
مخازن یخ در عمق زمین و با قطر دهانه حدود ۸٫۵ تا ۹٫۵ متر ساخته شده‌اند. برای جلوگیری از نفوذ رطوبت، جداره‌های داخلی مخازن با آجر و پوشش عایق دورچینی شده‌اند. هر مخزن دارای دو دهنه ورودی و خروجی به عرض ۱۳۰ سانتی‌متر بوده که در فصل زمستان، یخ‌های تولیدشده در حوضچه‌های یخ توسط نیروی انسانی خرد شده و به داخل مخازن منتقل می‌شدند. پس از پر شدن مخازن، دهنه‌ها مسدود می‌شدند تا یخ‌ها در فصل گرما مورد استفاده قرار گیرند.
در سمت غربی دیوار سایه‌انداز، حوضچه‌های یخی کم‌عمقی به عمق ۲۰ تا ۵۰ سانتی‌متر و به‌شکل چهارگوش وجود داشتند که با ریختن آب در آن‌ها، لایه‌های نازکی از یخ تشکیل می‌شد. با تکرار این فرآیند، لایه‌های یخ ضخیم‌تر شده و سپس به مخازن یخدان های دوقلو سیرجان منتقل می‌شدند.
این ساختار هوشمندانه، نشان‌دهنده خلاقیت معماران ایرانی در استفاده بهینه از منابع طبیعی و سازگاری با محیط زیست است.
جاهای دیدنی اطراف یخدان های دوقلو سیرجان
سیرجان، شهری با تاریخ و فرهنگی غنی، علاوه بر یخدان‌های دوقلو، جاذبه‌های گردشگری متنوعی را در اطراف خود جای داده است که هر یک بازدیدکنندگان را به سفری در دل تاریخ و طبیعت دعوت می‌کنند. در ادامه به پنج مکان دیدنی اطراف یخدان‌های دوقلو سیرجان اشاره می‌کنیم:
باغ سنگی: این باغ منحصر به فرد توسط درویش خان اسفندیارپور ساخته شده است و در آن درختانی خشکیده با سنگ‌هایی آویزان به چشم می‌خورند که نمادی از اعتراض سازنده به شرایط زمانه خود بوده است.
بادگیر چپقی: این بادگیر با طراحی خاص خود به شکل چپق (پیپ) ساخته شده و نمونه‌ای از معماری خلاقانه ایرانی در مقابله با گرمای کویر است.
گهر پارک سیرجان: این پارک با فضای سبز گسترده و امکانات تفریحی، مکانی مناسب برای استراحت و گذران اوقات فراغت خانواده‌ها و گردشگران است.
قلعه سنگی: این قلعه تاریخی با گنبد فیروزه‌ای و تزئینات آجری زیبا، در ۱۲ کیلومتری جنوب شرقی سیرجان واقع شده و به دوره مظفری بازمی‌گردد.
آرامگاه شاه فیروز: این آرامگاه با معماری زیبا و قدمتی تاریخی، یکی از جاذبه‌های مذهبی و فرهنگی سیرجان محسوب می‌شود.
بازدید از این مکان‌ها در کنار یخدان‌های دوقلو، تجربه‌ای غنی و متنوع از تاریخ، فرهنگ و طبیعت سیرجان را برای گردشگران به ارمغان می‌آورد.
آدرس یخدان های دوقلو سیرجان؛ یخدان های دوقلو سیرجان کجاست؟
یخدان دوقلوی سیرجان در قسمت غربی محله باغ بمید، در امتداد خیابان شیخ فضل‌الله نوری قرار دارد. برای رسیدن به این بنای تاریخی می‌توانید از وسایل حمل‌ونقل عمومی مانند تاکسی بهره ببرید یا با خودروی شخصی سفر کنید. در صورتی که قصد دارید با وسیله نقلیه شخصی خود از این اثر دیدن کنید، از لوکیشن یخدان های دوقلو سیرجان استفاده کنید تا بدون دردسر به مقصد برسید.
