طاق کسری کجاست؛ ایوان مدائن شاهکار معماری ساسانیان

طاق کسری یکی از دیدنی های باستانی است که از دوران ابتدایی نام آن را در کتاب های تاریخ دیده ایم. مسلما در آن زمان در خصوص ویژگی های این بنای تاریخی مطالب بسیاری را خوانده ایم اما ممکن است در حال حاضر چیزی از آن مطالب و اطلاعات در ذهن ما باقی نمانده باشد. در صورتی که قصد سفر به این منطقه و بازدید از این بنای تاریخی دارید، بهتر است تمامی اطلاعات لازم را در مورد آن و همچنین در خصوص هتل ها و دیگر اماکن تاریخی نزدیک به آن داشته باشید. این موضوع سبب می شود تا سفر خودتان را هرچه بهتر و ساده تر برنامه ریزی کرده و بتوانید لذت بیشتری را از سفر خود ببرید.

طاق کسری به‌عنوان یادگاری جاودانه از پادشاهان ساسانی است که نام آن در طول تاریخ بازتاب می‌یابد. در حالی که زمانی با شور و اشتیاق به ویژگی‌های آن پرداختیم، جزئیات از آن زمان از حافظه ما خارج شده است. اگر سفری به این منطقه در افق دید شماست، با نیت دیدن این بنای ارجمند، عاقلانه است که خود را به دانش ضروری مجهز کنید. این نه تنها بینش‌هایی را در مورد خود بنای تاریخی در بر می‌گیرد، بلکه به جمع آوری اطلاعات لازم مربوط به اقامتگاه‌ها، وهتل ها مکان‌های تاریخی که در مجاورت ایوان مدائن قرار دارد، خواهد انجامید. با اشراف به این اطلاعات می توانید بیشترین لذت را از دیدن بنای تاریخی طاق خسرو ببرید.

این مطلب جامع در مجله گردشگری سفرپیش را به هیچ عنوان از دست ندهید.

طاق کسری که به طور متناوب با نام های ایوان مدائن یا ایوان خسرو نیز شناخته می شود، دارای عناوین متعددی است که در طول زمان بازتاب یافته است. با توجه به پرسش “طاق کسری در کدام دوره ساخته شد” با دیدگاه‌های متفاوتی در مورد تاریخ ساخت دقیق آن پوشیده شده است که در ادامه به توضیح آن خواهیم پرداخت.

یک دیدگاه ادعا می کند که ایوان مدائن در زمان سلطنت شاپور اول (224-241 پس از میلاد) ظهور کرد. اساس این موضع بر کتیبه های موجود در کتاب یاقوت استوار است که به وقایع پهلوی به ترجمه ابن ال موقاف اشاره می کند. این منبع ادعا می‌کند که پیدایش این بنا را می‌توان به دوران شاپور اول ساسانی و حکومت با شکوه وی نسبت داد.

بنا به شهادت موبد زرتشتی، طاق کسری به فرمان خسرو پرویز پادشاه در سال های 590 تا 628 میلادی با دستان معمار هنرمند و چیره دستی به نام فرقان ساخته شده است. فرقان دیوارهایی به وسعت 10 متر برپا کرد و به دنبال توقفی در ساخت و ساز برای ارزیابی میزان نشتی دیوارها بود. با این حال خسرو پرویز این درخواست را رد کرد و باعث فرار فرقان شد. پس از وقفه ای طولانی، معمار به دربار شاه بازگشت و خسرو پرویز را از نشت 2 متری دیوارها مطلع شد. پس از آن، تحت فرمان پادشاه، ساخت و ساز دوباره آغاز شد، که در تلاشی پر زحمت که تقریباً 7 سال طول کشید تا طاق کسری زیبایی و شکوه و جلال و اقتدار ایران و ایرانی را به نمایش گذاشت.

برخی نیز قدمت طاق کسری ایوان مدائن را به زمان پادشاهی خسرو انوشیروان که از پادشاهان قدرتمند ساسانی بود، نسبت می دهند. عده ای نیز معتقدند ایوان خسرو در زمان اشکانیان ساخته شده و در دوران ساسانیان مورد بازسازی قرار گرفته است. در هر حال هم اکنون خرابه های طاق کسری باقی مانده است و هنوز هم اختلافات زیادی درباره این که طاق کسری توسط کدام پادشاه ساخته شد، وجود دارد.

طاق کسری کجاست

طاق کسری در گذشته جزئی از ایران بوده است اما به دلیل جدا شدن برخی مناطق از ایران، این بنا هم اکنون در کشور عراق قرار دارد. شهری که در گذشته ایوان مدائن در آن واقع شده بود، تیسفون نام داشت. هم اکنون به دلیل بی توجهی، طاق کسری ایران باستان آسیب زیادی دیده است. جالب است بدانید که ایوان خسرو در نزدیکی آرامگاه سلمان فارسی (یکی از یاران پیامبر اسلام) قرار دارد. شوربختانه آثار ملی با ارزش ایران در این کره خاکی حرف اول را می زنند، مورد کم لطفی در ادوار مختلف قرار گرفته اند.

طاق کسری زمانی در محدوده مرزهای پهناور قرار داشت. اما با جدا شدن مناطق خاصی از ایران، این شگفتی معماری اکنون در عراق محصور شده است. شهر تاریخی که زمانی ایوان مدائن را در بر گرفته بود، نام تیسوفون را داشت. متأسفانه طاق کسری که نمادی از ایران باستان است، به دلیل سال‌ها بی‌توجهی، دچار فرسودگی قابل توجهی شده است. ایوان خسرو به طرز جالبی در مجاورت آرامگاه سلمان فارسی، صحابی برجسته پیامبر اسلام (ص) قرار گرفته است. افسوس که گنجینه های ارزشمند ملی ایران در گذر اعصار مورد کم لطفی حاکمان متعدد قرار گرفته اند.

معماری ایوان مدائن

این بنا به عنوان یکی از برجسته ترین آثار معماری دوران ساسانی به شمار می رود. علیرغم اینکه اکثریت شکوه طاق کسری تسلیم تخریب و بی مهری زمانه شده، بقایای جذاب آن همچنان باقی است. شایان ذکر است که طاق کسری برای نمایش قدرت و شکوه سلسله ساسانی ساخته شده است. در حال حاضر تنها در ورودی و یک طاق کوچک پابرجاست که احتمال تخریب این بخشها نیز در گذر زمان وجود دارد.

در خصوص مشخصات این طاق باید به اندازه کلی 25 متر، ارتفاع 30 متر و عرض تقریبی 43 متر اشاره کرد. در آن دوران، ساخت و ساز طاق از اهمیت زیادی برخوردار بود. معماران به دلیل کمبود چوب، تکنیک‌های بدیع را برای برپایی ساختمان‌ها ابداع کردند. از این رو، حلقه‌های قوسی به جای چوب به کار رفتند که نشانگر یک نوآوری متمایز است. جالب اینجاست که ساخت طاق کسری متکی بر استفاده از آجر و گچ بوده است.

اگر امروز از این کاخ بازدید کنید، نگاه شما به طاق فروریخته ای می افتد که با شکافی قابل توجهی از هم جدا شده است. با این حال، عمارتی که دوران ساسانیان را زینت بخشید، به طور قابل توجهی با بقایای امروزی تفاوت دارد. طاقی که اکنون موجود است، در حقیقت یک جفت طاق به شکل اصلی خود بود. همانطور که متون تاریخی خاصی نقل می کنند، طاق دوم در مجاورت طاق اولیه قرار داشت. قابل ذکر است که این کاخ در ابتدا دارای ابعادی فراتر از ابعاد پیشین خود بود. متأسفانه چشم‌انداز معاصر شاهد از بین رفتن کامل این طاق است که زمانی در کنار طاق کنونی بود. حال چیزی جز بقایای آن که زمین را زینت داده است، وجود ندارد. مهندسان با استفاده از تکنولوژیی وز موفق به احیای تصاویر بازسازی شده از طاق کسری شده‌اند و بینش‌های گمانه‌زنی در مورد عظمت سابق آن ارائه می‌کنند.

جنبه دوم اهمیت طاق کسری در این است که در زمان سلطنت ساسانیان، پرده ای زربافت بر این طاق زینت بخشیده است که نشان از عظمت و عظمت قلمرو ساسانی دارد. این پرده به عنوان تجسمی بصری از شکوه و عظمت پادشاهی ساسانی بوده است. ساخت این عمارت تأثیرات معماری های مختلفی را بر خود داشت که به دستان معماران یونانی، رومی، سوری و اشکانی را بنا نهاده شده است.

در بخش انتهایی ایوان، که در گستره شرقی آن قرار دارد، دروازه ای قرار دارد که دسترسی به بخش های با شکوه داخلی مجموعه را میسر می کند و متعاقباً به اتاق های دیگر منتهی می شود. با بیرون آمدن از این اتاق ها، ارتباطی با یک تالار بزرگ ایجاد می شود که ورودی آن با درهای بزرگ هم عرض ایوان مدائن قرار دارد.

جنبه محوری در طرح معماری این سازه حول ارزیابی ادراکی انجام شده توسط معماران در دوران ساسانی در مورد ظرفیت تحمل وزن آن می چرخد. این طراحان عمارت را دارای وزن بسیار زیادی می دانستند که باعث ساخت ستون ها و پایه های طاق با ضخامت و استحکام قابل توجهی شد. این تقویت استراتژیک با هدف اطمینان از پشتیبانی پایدار سازه از وزن خود انجام شد. پایه ها و ستون های زیر طاق به پهنای 4 تا 7متر می باشند.

شگفتی های معماری طاق کسری

این سازه منحصربه‌فرد دارای پتانسیل شگفت‌انگیز معماران و مهندسان معاصر در عصر پیشرفته‌ی تکنولوژیکی ما است. برپایی یک بنای بلند به ارتفاع 37 متر در دوره‌ای عاری از ماشین‌آلات و ابزار پیچیده و تنها با تکیه بر گچ به عنوان ملات، به عنوان یک شاهکار هنری معماری به حساب می آید.

همزمان با میلاد پیامبر چه اتفاقی در طاق کسری افتاد؟

شاید با اتفاقات خارق العاده ای که در زمان تولد پیامبر اسلام در گوشه و کنار جهان رخ داده است، آشنا باشید. یکی از این حوادث مربوط به شکسته شدن طاق کسری است. بر اساس برخی روایات و روایات، در لحظه ولادت حضرت محمد (ص) دیوارهای این طاق شکسته و باعث فروریختن 14 کنگره آن شده است. با این حال، دیدگاه های متفاوتی در مورد این موضوع وجود دارد. از وقایع قابل توجه مربوط به میلاد پیامبر اکرم (ص) می‌توان به خاموش شدن آتش آتشکده فارس و خشک شدن دریاچه ساوه اشاره کرد.

شکاف طاق کسری

به دلیل قرار گرفتن طاق کسری در عراق کنونی، در طی سال های گذشته، این بنا صدمه های زیادی دیده و هیچ توجهی برای بهبود وضعیت آن صورت نگرفته است. البته جنگ ها و وضعیت نابسامان عراق در سال های اخیر مزید بر علت شده است. در سال ۲۰۲۱ بخشی از طاق کسری دوباره فرو ریخت و باعث نفوذ آب باران به داخل آن شد. هیچ بازسازی و مرمتی روی این بنا صورت نگرفته و به نظر می رسد در آینده نه چندان دور به طور کامل نابود شود. متاسفانه هنوز هیچگونه اقدامی برای ثبت این ایوان در فهرست میراث جهانی یونسکو صورت نگرفته است و هر گونه شایعات درباره ثبت آن در یونسکو، صحت ندارد.

طاق کسری به دلیل قرار گرفتن در عراق امروزی، در طول سال‌های گذشته دچار فرسودگی و آسیب های جدی شده است و کوچک ترین توجهی به حفظ و مرمت آن نشده است. وضعیت پرآشوب عراق که در دوران اخیر با جنگ و بی ثباتی همراه بوده است، این وضعیت را تشدید کرده است.

در سال 2021، بخشی از طاق کسری بار دیگر فروریخت و نفوذ آب باران به درونش بیشتر شد. با وجود این چالش ها، هیچ تلاش هماهنگ مرمتی صورت نگرفته و سرنوشت این سازه را به خطر انداخته است. متأسفانه، آینده ای که با نابودی کامل مشخص می شود قریب الوقوع به نظر می رسد.متاسفانه طاق کسری علیرغم اهمیت تاریخی اش در فهرست میراث جهانی یونسکو وجود ندارد.

‌علت کجی طاق کسری

حادثه جالبی در حین ساخت عمارت رخ داد که منجر به کج شدن دیوار طاق کسری شد. از آنجایی که کارگران به دستور انوشیروان فرمانروای ساسانی طاق را با پشتکار برپا کردند، نیاز به خرید و تخریب خانه‌هایی که در مجاورت ایوان مدائن قرار داشتند، پدید آمد. از جمله این املاک، خانه یک پیزن تنها بود، که از جدایی از خانه خود سرسختانه خودداری می کرد و حتی در ازای مبلغی بسیار بیشتر از ارزش واقعی آن حاضر به فروختن خانه و کاشانه خود نشد.

انوشیروان در پاسخ دستور داد که این موضوع با رعایت اصول عدالت و جوانمردی حل شود. در نتیجه، دیوار کاخ به گونه‌ای ساخته شد که به‌طور نامحسوسی منحرف شد و حریم خانه  پیرزن را ب هصورت واقعی حفظ نمودند. این تغییر طراحی برای اطمینان از رعایت حریم خصوصی او  حفظ حقوق پیرزن صورت پذیرفت.

ویژگی های طاق کسری

پس از پل گاومیشان، ایوان مدائن که دومین طاق عریض ایران است و تاریخ ساخت آن به دوران ساسانیان بازمی گردد. از جمله اهداف اصلی آن، تسهیل برگزاری جشن های باشکوه از جمله نوروز و دیگر جشن ها و مراسم مهم بود. یک جنبه محوری در نقش آن به عنوان جایگاهی برای حضور علنی پادشاه در هنگام جشن های بزرگ است که به مردم اجازه دیدار با پادشاه از نزدیک را می داد.

پیشنهاد می کنیم از مقاله جاهای دیدنی سرعین نیز دیدن فرمایید.

این طاق جزء لاینفک کاخ سلطنتی وسیع بود که به ایوان کسری معروف بود و طول آن 365 متر و عرض آن 275 متر بود. همانطور که قبلاً ذکر شد، این کاخ در پهناور ترین شهر زمان خود یعنی تیسفون بنا نهاده شد. عتل نام گذاری آن به ایوان مدائن نیز همین بوده است.

در طول تاریخ، ایوان مدائن بار سنگین حملات و غارت های مکرر توسط دشمنان را متحمل شد. مهم ترین حادثه ای که طاق کسری را به ویرانی کشاند، حمله اعراب به ایران بود که آسیب های جدی به آن وارد کرد.متاسفانه یکی از خلیفه های بی تدبیر عباسی عزم جزم خود ر ا برای ویران کردن طاق کسری به کار گرفت. اما خوشبختانه هزینه هنگفت نابود کردن بنا باعث تجدید نظر وی شد.

اساسا انسان ها در اسطوره خودپرستی و خودبینی کشنده ای که بشریت را به نابودی و خطر انقراض در زمین کشانده گرفتار شده اند. این خودپرستی که ارتباط انسان با عالم معنا را قطع می کند، باعث می شوند که هر فردی برای پاک کردن نام انسان های نیک در زمین با این امید که نام خود را جاودان سازد، از هر گونه تلاشی فروگذار نباشد.

دانستنی های ایوان مدائن

• طاق کسری بزرگترین بنای طاقی شکل جهان است که ۳۷ متر ارتفاع دارد و هنوز هم آثاری از آن باقی مانده است در صورتی که برای ساخت آن فقط از گچ و آجر استفاده شده است.

• ایوان خسرو در شهر تیسفون که بزرگترین شهر جهان در زمان خود بوده است، وجود داشت. امروزه تنها اثری که از تیسفون باقی مانده همین طاق کسری است.

• بعد از حمله مسلمانان و فتح تیسفون، اعراب برای مدتی از آن به عنوان مسجد استفاده می کردند.

• در واقع این طاق، کاخ کسری بود که بعد از آن که از طاق کسری به عنوان مسجد استفاده کردند، مردم محلی منطقه نیز از آجرهای آن برداشته و برای ساخت خانه های خود استفاده می کردند.

• یکی دیگر از دلایل تخریب این بنا سیل هایی بود که از سمت دجله سرازیر می شد. یکی از سیل ها باعث تخریب شهر تیسفون و کاخ کسری شد.

• لازم است بدانید که صدام حسین دستور داد تا قسمت شرقی طاق کسری را بازسازی کنند و تفرجگاهی در آنجا بسازند. اما این مکان پس از تسلط نیروهای آمریکایی در عراق سوزانده شد.

• در بین آثار شاعران ایرانی می توان رد پایی از طاق کسری را به چشم دید. شاعرانی همچون فردوسی، خیام، خاقانی و ملک الشعرای بهار به این بنا در اشعار خود اشاره کرده اند.
• شاید برای شما سوال شده باشد که طاق کسری به چه معناست؟ و علت نامگذاری آن چیست. باید بگوییم که اعراب در گذشته به شاهان ساسانی کسری می گفتند که معرب واژه خسرو بود. به همین دلیل به این بنا، کاخ کسری یا طاق کسری می گفتند.

اماکن دیدنی نزدیک به طاق کسری

هنگام شروع سفر به یک شهر یا کشور خاص، همراه با برنامه هایی برای کشف مکان های دیدنی آن، آشنایی با مکان های تفرحی و تاریخی مجاور آن ضروری است. این دانش شما را مجهز می کند تا سفر خود را با دقت بهینه سازماندهی کنید، و امکان کاوش در مجموعه ای از شگفتی های تاریخی نزدیک را در یک بازه زمانی فشرده فراهم می کند.

با توجه به اینکه این طاق فراتر از محدوده بغداد قرار دارد، بنابراین جاذبه های اطراف ممکن است نسبتاً کم باشند. با این وجود، دو مکان قابل توجه در مجاورت طاق کسری قرار دارند. اولین جاذبه ای که خودنمایی می کند رودخانه دجله است، یک رود اصلی که برای معاش شهرهای عراق بسیار مهم است و به عنوان منبع اصلی آب برای منطقه عمل می کند. جاذبه دوم آرامگاه سلمان فارسی است.

هتل های نزدیک به ایوان مدائن

هنگام بازدید از طاق کسری، عاقلانه است که مقدمات اقامت خود را پیشگیرانه در نظر بگیرید و از یک اقامتگاه مناسب برای اقامت خود اطمینان حاصل کنید. در این سناریو، اولویت دادن به رزرو هتل مورد نظر شما توصیه می شود. انتخاب مکان های اقامتی در نزدیکی مکان های تاریخی به کاهش مسافت سفر و به حداقل رساندن هزینه های حمل و نقل منجر می شود.

ایوان مدائن که به طاق کسری نیز معروف است، فراتر از محدوده شهری بغداد قرار دارد. نزدیک ترین هتل ها به این جاذبه شگفتی دوران باستان در خود بغداد واقع شده اند. بنابراین، توصیه می‌شود مجموعه‌ای از هتل‌های زیبا و مقرون‌به‌صرفه را بررسی کنید و گزینه‌ای را انتخاب کنید که با ترجیحات شما مطابقت دارد. از جمله هتل های مجاور این اثر تاریخی می توان به هتل ایشتار شرایتون ، هتل ستاره بغداد، هتل بابیلون، هتل المنصور، هتل گرند کریستال، هتل کورال بوتیک، هتل رویال و هتل تاج اشاره کرد.

سؤالات متداول