قلعه فلک الافلاک؛ یک بنای تاریخی سترگ!

قلعه فلک الافلاک(دژ شاپور)

در این مقاله از مجله گردشگری سفر پیش به قلعه فلک الافلاک خواهیم پرداخت. برای اطلاعات بیشتر با ما همراه باشید

ایرانی ها در امر قلعه سازی دارای مهارت ویژه ای خاصی میباشند و هر اقلیم دارای نوعی معماری خاص میباشد. قلعه فلک الافلاک یا دژِ شاپور بنای تاریخی در مرکز شهر خرم‌آباد در استان لرستان میباشد. این قلعه به نام دوازده بُرجی هم نامیده شده است.قلعه رودخان، قلعه الموت، قلعه پرتغالی و هزاران قلعه دیگر نشانی از معماری شهری ایران در دوره های مختلف میباشد.

این مطلب جامع در مجله سفر،  گردشگری و جهانگردی سفر پیش را به هیچ عنوان از دست ندهید.

فلک الافلاک

شاید بتوان این قلعه را یکی از برجسته ترین آثار معماری و مهندسی ایران نامید،به جامانده از عهد ساسانیان میباشد.این قلعه زیبا که در لغت به معنای “سپهر سپهران” میباشد در مرکز شهر خرم آباد بر فراز تپه‌ی مشرف‌به شهر قرار دارد .فلک الافلاک در بیشتر دوره های تاریخی ایران به عنوان مرکز فرماندهی و یا زندگی حاکمان وقت استفاده می گردید، و نام قلعه نیز همان طور که حاکمان این قلعه عوض می شدن و یکی پس از دیگری بر مسند حکومت می‌نشستند بارها عوض شده است.

به عنوان مثال: تا قبل از دوره ی قاجار نام های دژ شاپور، قلعه اتابکان، قلعه خرم آباد و قلعه دوازده برجی داشته است.

درون قلعه فلک الافلاک

به صورت کلی از لحاظ معماری این قلعه دارای پلان مستطیل شکل میباشد و مشخصاتش به شرح زیر است:

پلان قلعه فلک الافلاک به صورت هشت ضلعی نا متقارن با الگوی مستطیل است .

مساحت قلعه:  ۳۰۰۵ متر مربع می باشد .

دارای دو حیاط که ، ابعاد حیاط اول: ۳۱ در ۲۲.۵متر و ابعاد حیاط دوم: ۲۹در ۲۱ متر میباشد.

تعداد برج هااین قلعه  دوازده عدد که دارای هشت برج اصلی است.
عمق چاه قلعه فلک الافلاک پنجاه متر میباشد.

نوع گنبدهای این قلعه چهار بخش رگ چین که نوعی از گنبد سازی حرفه ای ایرانی با ترکیب طرح دایره و بیضی میباشد.

طاق های آهنگ که در واقع نوعی سازه برای تعدیل وزن گنبدها میباشند، و بیشتر در قسمت شرقی فلک الافلاک واقع شده است.

تزئینات داخلی قلعه فلک الافلاک شامل گچبری، آجر کاری و کاشی کاری میباشد.

حمام قلعه فلک افلاک در حیاط اول نزدیک چاه و مهمترین برج های قلعه فلک الفلاک را میتوان به برج سلجوقی و برج شمالی اشاره کرد.

موزه قلعه فلک الافلاک در حیاط دوم واقع شده است.

بیشترین تغییرات در قلعه فلک الافلاک مربوط به دوره صفویه و قاجار است.
در منابع تاریخی بیان شده است که در گذشته قلعه فلک الافلاک دوازده برج به نشانه دوازده ماه و دوازده ساعت روز بوده است اما امروزه فقط  هشت برج اصلی در پلان اصلی وجود دارد.

موزه مردم شناسی

موزه مردم شناسی از بخش های زیبا و دیدنی قلعه فلک الافلاک میباشد.موزه مردم شناسی استان لرستان در تالارهای بزرگ اطراف حیاط دوم قلعه واقع شده است. این حیاط همانند حیاط اول، از چهار برج ایجاد شده  و دارای چهار تالار کلی میباشد.این موزه علاوه بر به نمایش گذاشتن برخی از آداب و رسوم مردم استان لرستان،دارای  اشیایی از دوره هخامنشیان میباشد، که از غار کلماکره کشف شده است.

غار اسرار آمیز در سال ۱۳۶۸ توسط  افراد محلی کشف و از آن ‌سال نام «کلماکره» به عنوان ششمین گنجینه بزرگ مکشوفه معرفی و متاسفانه از گزند دزدان و قاچاقچیان در امان نبوده است.تا قبل از غارت اشیای باستانی غار در جریان های مختلف، دهلیز‌ها و مغاک‌های رسوبی تودرتوی غار کلماکره مخفیگاه گنجینه‌ دو هزار و هفصد ساله ایران بوده است.

بعد از کشف این گنجینه بزرگ و نفیس کلماکره غارتگران و دزدان، مقدار زیادی از اشیا را از ایران خارج کردنده اند.اما ردپای اشیای نقره‌گون باقی مانده از این گنجینه به جز خزانه موزه ایران باستان، موزه خرم‌آباد، تبریز و ایلام، به موزه‌های بزرگ لوور پاریس، سن‌پترزبورگ، مترو پلی‌تن، بریتیش میوزیم لندن و میهو ژاپن راه پیدا کرده است.

مکان

این قلعه بی نظیر در استان لرستان ، شهرستان خرم آباد، خیابان دوازده امام خمینی (ره) یا خیابان ساحلی قرار دارد.